Scoulfly
Uzman Üye
- Katılım
- 20 Aralık 2020
- Mesajlar
- 193
- Tepkime puanı
- 649
- İlgi Alanlarınız
- Grafik Tasarım
- Cinsiyet
-
- Erkek
Tarihin yazılmasına aracı olan unsurlara kaynak diyoruz. Bunlar yazılı belgeler, sözlü edebiyat türleri ve arkeolojik buluntular şeklinde tasnif edilebilir.
Kitabeler;
Bugün yararlandığımız yazıtların tarihî bakımdan en kıymetlileri Kök Türklere aittir. Hunların neslinden olduklarını söyleyen Kök Türklerin ardından Uygurlar da, onların izini takip etmişler, Kök Türkler gibi gelecek nesillere haber vermek için büyük devlet kitabeleri diktirmişlerdir.
Çin Kaynakları;
Türkler kadar eski bir tarihe sahip Çinliler, tamamen yerleşik bir toplum olduklarından, onlarda tarih yazıcılığı bizden çok evvel gelişti. Çinliler M. önceki çağlardan itibaren çevrelerindeki halklarla ilgilenmeye başlamışlar ve bunlara ait epeyce şeyi resmi tarihlerinde kaydetmişlerdir. Biz bugün İslam öncesi Türk tarihi ve kültürüne ait pekçok hususu onlardan öğrenmekteyiz. Özellikle Kök Türk Kitabelerinin anlattığı devirlerden evvelki zamanlar hakkında bu Çin yıllıklarından oldukça faydalanmaktayız. İslam öncesi Türk tarihi açısından Çin kaynaklarını şöyle sıralayabiliriz:
1- Shih Chih, Çin’in en eski tarihi olup; başlangıçtan M.Ö. 122’ye kadarki hadiseler ele alınıp, Sse-ma Chien tarafından M.Ö. 80 tarihinde tertip edilmiştir.
2- Chien Han Shu (M.Ö. 206-M.S. 24), yani İlk Han kitabı; Ban Gu isimli biri tarafından yazılmaya başlanmış, 92 senesinde kız kardeşinin gayreti ile tamamlanmıştır.
3- Hou Han Shu (25-219), Sonraki Han kitabı; Fan Ye (398-445) adlı birinin elinden çıkmıştır.
4- San Kuo Chih (220-264), Üç Sülalenin tarihi anlamına gelip; Chen Shou (233-297) tarafından, 270’den sonra yazılmıştır.
Yukarıdakiler daha çok Türk tarihinin Hun dönemi için önemlidir.
5- Bei Shi (386-618), Li Yen-shou yazımını babasının başlattığı bu yıllığı 659 senesinde tamamlamış olup; Çin’in kuzey hanedanlarının tarihini anlatır. Geniş bir dönemi içine aldığından pek çok sülale ve tabiî ki Türkler hakkında da zengin malzemeleri bünyesinde barındırmaktadır. 100 cilt kadardır ve 99. ciltte Türklerle alâkalı kıymetli bilgiler vardır.
6- Wei Shu (300-550), Tabgaç tarihidir. Wei-chou adında bir kişi vasıtasıyla 551-554 yılları arasında telif edilmiştir. Büyük bir kısmı kayıptır. 93-103 bölümleri Çinlilerin dışındaki kavimlerin hanedanlıklarına dairdir.
7- Chou Shu (557-580), Ling-hu Te-fen adlı birisi tarafından 629 senesinde kaleme alınmıştır. 50 cilt olup, Kök Türk döneminin ilk kaynaklarındandır. 557-580 yılları arasında hüküm süren Chou hanedanının yıllığıdır. Kök Türklerin 557’den önceki tarihleri hakkında epey bilgi vardır. 50. ciltte müstakil bir Kök Türk bölümü yer alır.
8- Pei Ch’i Shu (550-576). Kuzey Ch’ilere ait Li Te-lin tarafından yazılmaya başlanan bu eseri, onun ölümünden sonra oğlu Li Po-yüe, 636 tarihinde tamamladı. 50 ciltten meydana gelmektedir.
9- Sui Shu (589-618), Wei Cheng adında birinin eliyle 636 tarihinde bitirilmiş olup, başka yazarları da mevcuttur. Sui hanedanının yıllığıdır ve 85 ciltten ibarettir. Kök Türk çağı için kıymetli bir kaynaktır.
10- Chiu T’ang Shu (618-916), Eski T’ang Kitabı. Tarihçi Liu Hsü tarafından kaleme alınmıştır. 200 cilt olup, eserde 821 senesinden önceki olaylar umumiyetle bir arşiv vesikası gibi kısa olarak anlatılmıştır.
11- Hsin T’ang Shu (618-916), Yeni T’ang Sülalesi Kitabı. 1060 senesinde Wo Yang-hsin ve Sung-chi tarafından hazırlanmıştır. 225 ciltten meydana gelir. Eserin içerisinde batıdaki On Ok Türkleri hakkında geniş bilgi vardır.
12- Wu Tai Shih (907-960), Beş Sülalenin Tarihi demek olan bu kaynağı 1072’de Negu Yang-chien adlı birisi telif etmiştir[1].
Kitabeler;
Bugün yararlandığımız yazıtların tarihî bakımdan en kıymetlileri Kök Türklere aittir. Hunların neslinden olduklarını söyleyen Kök Türklerin ardından Uygurlar da, onların izini takip etmişler, Kök Türkler gibi gelecek nesillere haber vermek için büyük devlet kitabeleri diktirmişlerdir.
Çin Kaynakları;
Türkler kadar eski bir tarihe sahip Çinliler, tamamen yerleşik bir toplum olduklarından, onlarda tarih yazıcılığı bizden çok evvel gelişti. Çinliler M. önceki çağlardan itibaren çevrelerindeki halklarla ilgilenmeye başlamışlar ve bunlara ait epeyce şeyi resmi tarihlerinde kaydetmişlerdir. Biz bugün İslam öncesi Türk tarihi ve kültürüne ait pekçok hususu onlardan öğrenmekteyiz. Özellikle Kök Türk Kitabelerinin anlattığı devirlerden evvelki zamanlar hakkında bu Çin yıllıklarından oldukça faydalanmaktayız. İslam öncesi Türk tarihi açısından Çin kaynaklarını şöyle sıralayabiliriz:
1- Shih Chih, Çin’in en eski tarihi olup; başlangıçtan M.Ö. 122’ye kadarki hadiseler ele alınıp, Sse-ma Chien tarafından M.Ö. 80 tarihinde tertip edilmiştir.
2- Chien Han Shu (M.Ö. 206-M.S. 24), yani İlk Han kitabı; Ban Gu isimli biri tarafından yazılmaya başlanmış, 92 senesinde kız kardeşinin gayreti ile tamamlanmıştır.
3- Hou Han Shu (25-219), Sonraki Han kitabı; Fan Ye (398-445) adlı birinin elinden çıkmıştır.
4- San Kuo Chih (220-264), Üç Sülalenin tarihi anlamına gelip; Chen Shou (233-297) tarafından, 270’den sonra yazılmıştır.
Yukarıdakiler daha çok Türk tarihinin Hun dönemi için önemlidir.
5- Bei Shi (386-618), Li Yen-shou yazımını babasının başlattığı bu yıllığı 659 senesinde tamamlamış olup; Çin’in kuzey hanedanlarının tarihini anlatır. Geniş bir dönemi içine aldığından pek çok sülale ve tabiî ki Türkler hakkında da zengin malzemeleri bünyesinde barındırmaktadır. 100 cilt kadardır ve 99. ciltte Türklerle alâkalı kıymetli bilgiler vardır.
6- Wei Shu (300-550), Tabgaç tarihidir. Wei-chou adında bir kişi vasıtasıyla 551-554 yılları arasında telif edilmiştir. Büyük bir kısmı kayıptır. 93-103 bölümleri Çinlilerin dışındaki kavimlerin hanedanlıklarına dairdir.
7- Chou Shu (557-580), Ling-hu Te-fen adlı birisi tarafından 629 senesinde kaleme alınmıştır. 50 cilt olup, Kök Türk döneminin ilk kaynaklarındandır. 557-580 yılları arasında hüküm süren Chou hanedanının yıllığıdır. Kök Türklerin 557’den önceki tarihleri hakkında epey bilgi vardır. 50. ciltte müstakil bir Kök Türk bölümü yer alır.
8- Pei Ch’i Shu (550-576). Kuzey Ch’ilere ait Li Te-lin tarafından yazılmaya başlanan bu eseri, onun ölümünden sonra oğlu Li Po-yüe, 636 tarihinde tamamladı. 50 ciltten meydana gelmektedir.
9- Sui Shu (589-618), Wei Cheng adında birinin eliyle 636 tarihinde bitirilmiş olup, başka yazarları da mevcuttur. Sui hanedanının yıllığıdır ve 85 ciltten ibarettir. Kök Türk çağı için kıymetli bir kaynaktır.
10- Chiu T’ang Shu (618-916), Eski T’ang Kitabı. Tarihçi Liu Hsü tarafından kaleme alınmıştır. 200 cilt olup, eserde 821 senesinden önceki olaylar umumiyetle bir arşiv vesikası gibi kısa olarak anlatılmıştır.
11- Hsin T’ang Shu (618-916), Yeni T’ang Sülalesi Kitabı. 1060 senesinde Wo Yang-hsin ve Sung-chi tarafından hazırlanmıştır. 225 ciltten meydana gelir. Eserin içerisinde batıdaki On Ok Türkleri hakkında geniş bilgi vardır.
12- Wu Tai Shih (907-960), Beş Sülalenin Tarihi demek olan bu kaynağı 1072’de Negu Yang-chien adlı birisi telif etmiştir[1].
[1] Çin’de kurulan bu beş hanedan şunlardır: Sonraki Liang (907-923), Sonraki T’ang (923-936), Sonraki Ch’in (936-947), Sonraki Han (947-951), Sonraki Chou (951-960). Beş sülaleden üç tanesi (T’ang, Ch’in ve Han) Sha-to (belki Çöllü) Türkleri tarafından tesis edilmiştir.
Batı Kaynakları
Seyahat Notları
Kutadgu Bilig ve Divanü Lŭgat-it-Türk
Sözlükler
Türk Destanları
KONUNUN DEVAMI İÇİN OKUNMASI GEREKEN KAYNAK
Prof.Dr. Saadettin Yağmur Gömeç, Türk Kültürünün Ana Hatları, 4. Baskı, Ankara 2018
Batı Kaynakları
Seyahat Notları
Kutadgu Bilig ve Divanü Lŭgat-it-Türk
Sözlükler
Türk Destanları
KONUNUN DEVAMI İÇİN OKUNMASI GEREKEN KAYNAK
Prof.Dr. Saadettin Yağmur Gömeç, Türk Kültürünün Ana Hatları, 4. Baskı, Ankara 2018
